علت عدم حضور ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یکی از بزرگترین رویدادهای فرهنگی در ایران است که در میانهٔ اردیبهشت هر سال برگزار می‌شود. این نمایشگاه، نخستین بار در سال ۱۳۶۶ در نمایشگاه بین‌المللی تهران (در انتهای بزرگراه چمران) برپا شد و تاکنون ادامه دارد.
چند سالی است که حضور ناشران خارجی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران کمرنگ شده است که دلایل سیاسی و اقتصادی بسیاری برای این مهم بر شمرده شده است؛ از ممانعت دولت‌های عربی برای حضور ناشرانشان در ایران تا مقرون به صرفه نبودن حضور ناشران اروپایی به دلیل افزایش نرخ ارز. با وجود این به نظر می‌رسد که دلایل دیگری نیز باید در این امر سهیم باشد.
از طرف دیگر فعالیت کمیته ناشران خارجی سی و سومین دوره نمایشگاه کتاب تهران چند روز دیگر و پس از اصلاح آیین‌نامه نمایشگاه آغاز می‌شود، بنابراین ضروری است که مشکلات حضور ناشران زودتر احصا شده و برای رفع آن اقدام شود. مهدی عمرانلو، مدیر کمیته ناشران خارجی این دوره نمایشگاه پیش از این به تسنیم گفته است که در این دوره بنا دارد که بر ناشران جهان عرب بیشتر متمرکز شده و حضور ناشران عربی در نمایشگاه را رونق بخشد؛ موضوعی که در نوع خود قابل تأمل است، اما نباید اهمیت حضور ناشران لاتین در نمایشگاه کتاب تهران را نیز فراموش کرد.
ممکن است این پرسش پیش بیاید که آیا تنها دلیل کمرنگ شدن حضور ناشران خارجی اقتصادی است یا موانع و مشکلات دیگری نیزموجود است؟ برای پاسخ به این پرسش به سراغ احد رضایی، مدیر انتشارات ویژه نشر، رفتیم. وی سال‌هاست در فضای نشر بین‌المللی فعالیت دارد و سال گذشته نیز مدیر کمیته ناشران خارجی نمایشگاه کتاب تهران بود.
رضایی با اشاره به کاهش استقبال ناشران خارجی از نمایشگاه کتاب تهران و راهکارهایی که میتوان برای افزایش آن از اکنون اندیشید، می‌گوید: وقتی ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا نمی‌کنند، باید دید که علت چیست و مشکلات چیست؟ یکی از علت‌ها بحث افزایش قیمت کتاب خارجی با توجه به تغییرات وسیع نرخ ارز است.
وی ادامه می‌دهد: یک زمان کتاب ۱۰۰ دلاری به قیمت ۴۰ هزار تومان عرضه می‌شد که ۲۵ درصد تحفیف ناشر و یارانه وزارت ارشاد نیز شامل آن می‌شد؛ در نتیجه کتاب با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده می‌رسید. اکنون قیمت‌ها چندین برابر شده است. وقتی ناشر خارجی به نمایشگاه می‌آید، حساب می‌کند که کتابش چه میران بفروش می‌رود، برایش این حضور صرف می‌کند یا خیر؟ طبعاً با قیمت‌های بالا کتابهای خارجی خریداری ندارد.
رضایی تصریح می‌کند: از طرفی بودجه کتابخانه‌ها نیز اندک است و قیمت دلار در نوسان. همچنین بودجه مؤسسات دولتی نیز با کاهش مواجه شده است، تحریم‌ها نیز موجب شده برخی از ناشران نتوانند مستقیم حضور پیدا کنند؛ البته تحریم‌ها را میتوان دور زد و کتاب‌ها را از مسیرهای دیگر وارد کرد، اما با قیمت بالای دلار نمی‌‌توان کتاب را آورد و اگر بعد از ۱۰ روز فروش نرفت، برگرداند. همه این دلایل موجب می‌شود که حضور ناشر خارجی در نمایشگاه اندک شود.
مدیر کمیته ناشران خارجی نمایشگاه کتاب سی و دوم تصریح می‌کند: البته دلایل دیگری در عدم حضور ناشران خارجی یا کمرنگ شدن این حضور نیز نقش دارند. برای نمونه اطلاع‌رسانی درست از نمایشگاه کتاب می‌تواند یکی از دلایل باشد. در سال‌های گذشته عدم اطلاع‌رسانی به موقع در مورد نمایشگاه موجب شده برخی ناشران نتوانند حضور پیدا کنند، در دوره‌هایی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت وضعیت نمایشگاه سال بعد مشخص بود و می‌شد، اطلاع‌رسانی خوبی انجام داد، اما الان چند سالی است که ناشران نمی‌توانند به موقع از تصمیمشان در مورد نمایشگاه اطلاع پیدا کنند.
وی می‌گوید: همچنین سال‌های گذشته قیمت ارز در نمایشگاه زودتر مشخص می‌شد و ناشران می‌توانستند با توجه به قیمت نوع کتاب‌هایی که می‌آورند را تعیین کنند، اما نوسانات سال‌های اخیر موجب شده است، ۱۰ روز قبل از نمایشگاه نرخ ارز مشخص شود، در حالیکه ناشر خارجی نیاز دارد که حداقل دو تا سه ماه قبل از نمایشگاه قیمت ارز را بداند.
مدیر شرکت ویژه نشر با اشاره به عدم مشارکت نهادهای دیگر در خرید از بخش خارجی ادامه می‌دهد: وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد نیز در سال‌های اخیر خود را از نمایشگاه کتاب تهران کنار کشیده‌اند. این وزارتخانه‌ها در سال‌های اول بودجه می‌آوردند و بخش خارجی را پررونق‌تر می‌کردند، اما اکنون وزارت ارشاد تنهاست. تأمین کتابهای علمی و دانشگاهی باید توسط متصدیانش انجام شود که خود را کنار کشیده‌اند، ما پیشنهادمان این است که وزیر ارشاد با این وزرا وارد تعامل شود تا بلکه امسال بتوانیم مشارکت این نهادها را جذب کنیم.
منبع: تسنیم