جزئیات اقدامات نظارتی سازمان بورس در سال ۱۴۰۳
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از تسنیم، معصومی خانقاه، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اقدامات مدیریت نظارت بر بورس های سازمان بورس در سال ۱۴۰۳ گفت: من مسئول مدیریت نظارت بر بورس‌ها در سازمان بورس اوراق بهادار هستم. این بخش شامل شش اداره است که به‌طور خلاصه عملکرد هر یک را توضیح می‌دهم. اداره اول، اداره نظارت بر بورس‌ها است که بر عملکرد شرکت‌های بورس تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران، بورس انرژی ایران و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نظارت می‌کند. فعالیت‌های اصلی این اداره در سال ۱۴۰۳ شامل تهیه گزارش ارزیابی عملکرد این شرکت‌ها، تشکیل پرونده برای تأیید صلاحیت مدیران (که امسال تعداد زیادی داشتیم به دلیل تغییرات در هیئت مدیره شرکت‌های بورس تهران، فرابورس و بورس انرژی)، بررسی صورت جلسات هیئت مدیره، کمیته‌های حاکمیت شرکتی و سایر جلسات، و انجام اقدامات اصلاحی در راستای تدوین و اصلاح مقررات بوده است.
وی افزود: از جمله این اقدامات اصلاحی می‌توان به دستورالعمل‌های مربوط به قرارداد اختیار معامله اوراق بهادار در بورس تهران و فرابورس، دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس تهران و فرابورس، و دستورالعمل‌های مرتبط با انتقال سهام به کارکنان (سهام ترجیحی) اشاره کرد. در مورد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اصلاح اساسنامه این شرکت در دستور کار بود که به نتیجه رسید و در حال بررسی در هیئت مدیره سازمان بورس است. همچنین، تدوین دستورالعمل عضویت اعضا در شرکت‌های بورس تهران و فرابورس در دست اقدام است.
معصومی ادامه داد: سال ۱۴۰۳ در کمیته‌های انتشار اوراق تبعی در فرابورس ایران (۱۸ مورد) و بورس تهران (۱۷ مورد) حضور داشتیم و در برخی موارد تذکراتی به ارکان مربوطه داده شد. در حوزه بورس‌های کالایی نیز فعالیت‌های زیادی انجام شد، از جمله پذیرش ۳۸۱ کالا در کمیته عرضه بورس کالای ایران و پذیرش کالا و اوراق بهادار در بورس انرژی ایران، شامل ۱۹۸ کالای مشابه، ۱۶ اوراق گواهی ظرفیت و ۱۱ اوراق گواهی صرفه‌جویی. به‌طور کلی، اداره نظارت بر بورس‌ها در سال ۱۴۰۳ بسیار پرکار بود و فعالیت‌های متنوعی در حوزه‌های مختلف انجام داد.
مدیر نظارت بر بورس ها گفت: اداره دوم، اداره نظارت بر بازار بورس‌های اوراق بهادار است که وظیفه نظارت بر معاملات را طی ساعات معاملات و پس از معاملات بر عهده دارد. شرح وظایف و شرح شغلی برای این اداره تدوین و ابلاغ شده است. در سال ۱۴۰۳ اقدامات متعددی در این اداره انجام شد. تعداد کل گزارش‌هایی که در بررسی‌های همکاران به تخلف قطعی منجر شد، سه مورد بود. تعداد تذکرات و هشدارهای نظارتی که به صورت کتبی یا از طریق سیستم تدوین‌شده ارسال شد، شامل ۴۴۷۹ تذکر سیستمی و ۳۷ هشدار نظارتی بود. این تذکرات و هشدارها موارد مختلفی را شامل می‌شد، از جمله ایجاد فشار فروش، سنگین کردن صف فروش، سفارش‌چینی‌های پلکانی (که گاهی در بازار اتفاق می‌افتد)، اصلاح مکرر سفارشات (که معمولاً با استفاده از الگوریتم‌ها انجام می‌شود)، معاملات چرخشی، دستکاری در پیش‌گشایش، و حذف نامتعارف سفارشات. این موارد در مجموع همان ۴۴۷۹ موردی است که اشاره شد.
وی افزود: سایر اقداماتی که در این اداره در سال ۱۴۰۳ انجام شد، شامل محاسبه میزان خسارت وارد‌شده به اشخاصی بود که در پرونده‌های سال‌های قبل متهمین و جرایم مشخص شده بودند و باید خسارت‌دیدگان یا آسیب‌دیدگان شناسایی و مبالغ خسارت محاسبه می‌شد. این محاسبات ریاضی بسیار پیچیده بود و همکاران زحمت زیادی کشیدند تا در نهایت به جمع‌بندی رسید. اخبار مربوط به این پرونده‌ها در طول سال ۱۴۰۳ پخش شد. همچنین، گزارش‌های مستمری از روند بازار تهیه شد، از جمله تحلیل روزانه بازار، گزارش‌های هفتگی و ماهانه، گزارش‌های مربوط به سرمایه‌گذاران خارجی، گزارش‌های مربوط به اقدامات نظارتی سازمان که به مراجع ذی‌صلاح ارسال می‌شد، گزارش نمادهای مشکوک به دستکاری در طول هفته، و بسیاری از گزارش‌های روتین دیگر که برای طرح در شورای عالی بورس تهیه می‌شد. این گزارش‌ها جزو موضوعات مهمی است که در این اداره به آن‌ها پرداخته می‌شود.
معصومی ادامه داد: یکی دیگر از موضوعات پررنگ در این اداره، نظارت بر ناظران شرکت‌های بورس تهران و فرابورس ایران است. این اداره به عنوان ناظر عالی، بر عملکرد این ناظران نیز نظارت می‌کند. برای سال ۱۴۰۴ برنامه‌ای داریم که در اوایل سال جلسه‌ای با همکاران برگزار کنیم و سعی کنیم از سوءبرداشت‌هایی که گاهی وجود دارد، مانند این‌که نظارت‌ها سلیقه‌ای است یا بر اساس بورس و فرابورس، نمادها تحت نظارت خاصی قرار می‌گیرند، جلوگیری کنیم و این موضوعات را جمع‌بندی کنیم.
مدیر نظارت بر بورس ها گفت: در سال ۱۴۰۳، ادارات مختلف سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه‌های نظارتی، پاسخ به استعلامات، مدل‌سازی و توسعه روش‌های نظارتی، و بررسی تخلفات بازار سرمایه انجام دادند. در اداره پاسخ به مکاتبات و استعلامات، ۶۵ مورد مکاتبه خارج از سازمان، ۱۱۸ مورد مکاتبه و استعلام داخل سازمان، ۳۲ مورد تایید طرح‌نامه‌های بازارگردانی، ۲۶ مورد گزارش کارشناسی برای هیئت پذیرش، و ۱۳۰ مورد تایید معافیت‌های مالیاتی انجام شد. همچنین، پروژه‌ها و گزارش‌های ویژه‌ای مانند راه‌اندازی پلتفرم‌های طلا، راه‌اندازی مجدد عرضه خودرو در بورس کالا، و موضع‌گیری در مورد انتشار گواهی سپرده طلا توسط بانک مرکزی تهیه و به مراجع ذی‌صلاح ارسال شد. این گزارش‌ها حتی در مواردی که خارج از وظایف تعریف‌شده بودند، به دلیل ارتباط موضوعی تهیه شدند.
وی گفت: در اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه، بیش از ۱۲۰۰ گزارش از سامانه سلامت دریافت شد که منجر به تشکیل ۶۹ پرونده تخلفی یا مجرمانه گردید. برخی از این پرونده‌ها در حال رسیدگی هستند و برخی به نتیجه رسیده‌اند. در سه پرونده که رای قطعی صادر شده، ۲۰ تا ۳۰ درصد جرایم به عنوان پاداش پرداخت شد (با سقف ۲۰۰ میلیون تومان). همچنین، ۲۰۰ گزارش به ادارات تخصصی ارجاع شد تا بررسی‌های بیشتری انجام شود. اصلاح دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها نیز در دستور کار قرار گرفت و پیشنهادات به مراجع ذی‌صلاح ارائه شد. علاوه بر این، گزارش‌های روزانه از رصد فضای مجازی و بازار تهیه شد.
او افزود: در اداره مدل‌سازی و توسعه روش‌های نظارتی، یک داشبورد ویژه برای مدیران سازمان تهیه شد که اطلاعات کلی بازار، تحرکات وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و اعتبارات را در اختیار آن‌ها قرار می‌داد. همچنین، ۳۵ هشدار نظارتی جدید در سه حوزه نظارت بر بازار، نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مبارزه با پول‌شویی ارائه شد. پروژه مهم پروفایلینگ مشتریان نیز در حال پیشرفت است که هدف آن ایجاد پروفایل جامع از فعالان بازار سرمایه (اعم از حقیقی و حقوقی) با استفاده از کد ملی یا شناسه ملی است. این پروژه در مراحل اولیه قرار دارد. علاوه بر این، بولتن‌های نظارتی تهیه شد و در جلسات رسیدگی به تخلفات حضور فعالی داشتیم. همکاری نزدیکی نیز با واحد حقوقی و نهادهای نظارتی خارجی انجام شد.
معصومی گفت: در اداره نظارت بر معاملات دارندگان اطلاعات نهانی، دو پرونده وقوع جرم در سال ۱۴۰۳ تشکیل و به معاونت حقوقی سازمان ارسال شد. مکاتبات زیادی با ناشران انجام شد تا موارد مشکوک به استفاده از اطلاعات نهانی در معاملات بررسی شود. همچنین، ابلاغیه‌هایی برای به‌روزرسانی دیتابیس دارندگان اطلاعات نهانی ارسال شد و در حال تدوین سامانه نظارت بر دارندگان اطلاعات نهانی هستیم که منتظر راه‌اندازی آن توسط شرکت رایان بورس هستیم.
وی اضافه کرد: در بخش پاسخ به استعلامات برون‌سازمانی، استعلامات متعددی از سازمان بازرسی کل کشور، مجلس شورای اسلامی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، مراجع قضایی، پلیس مبارزه با جرایم اقتصادی و سایر نهادها دریافت و پاسخ داده شد. استعلامات داخلی نیز از مدیران و معاونت‌های سازمان، مدیریت حراست و مرکز مبارزه با پول‌شویی انجام شد. این استعلامات شامل حوزه‌هایی مانند تأسیس شرکت‌ها، تغییر سهامداری و سایر موارد مرتبط بود. در نهایت، در مورد لوایح و طرح‌های پیشنهادی که در حوزه فنی سازمان بورس قرار می‌گرفتند، اظهار نظر تخصصی ارائه شد.
معصومی در آخر خاط نشان کرد: سال ۱۴۰۳ سال پرکاری برای سازمان بورس اوراق بهادار بود و ادارات مختلف این سازمان در حوزه‌های نظارتی، پاسخ به استعلامات، مدل‌سازی و توسعه روش‌های نظارتی، و بررسی تخلفات بازار سرمایه فعالیت‌های گسترده‌ای انجام دادند. پروژه‌های مهمی مانند پروفایلینگ مشتریان و سامانه نظارت بر دارندگان اطلاعات نهانی نیز در حال پیشرفت هستند. امید است که در سال‌های آینده، جایگاه این ادارات پررنگ‌تر شده و بتوان از ظرفیت‌های موجود برای بهبود بازار سرمایه استفاده کرد.