وقوع فرونشست در ۳۵۹ دشت/بحران آب و زمین
وضعیت منابع آبی کشور به دلیل کاهش شدید بارش‌ها و برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی بحرانی‌تر شده است. تا جایی که عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، نسبت به این موضوع هشدار داده و خواستار توجه ویژه مسئولان و مشارکت جدی مردم در مدیریت مصرف آب شده است.
به گزارش ایسنا، از مجموع ۶۰۹ دشت کشور، ۴۲۲ دشت در وضعیت ممنوعه یا ممنوعه بحرانی قرار دارند و ۳۵۹ دشت نیز دچار پدیده فرونشست زمین شده‌اند، این شرایط بحرانی نتیجه کاهش بارش‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی است که زیست‌بوم کشور را در معرض خطر جدی قرار داده است.
آنطور که سخنگوی صنعت آب تاکید کرده در حال حاضر بسیاری از دشت‌های کشور در وضعیت قرمز و غیرقابل قبول قرار دارند و این موضوع به زیست‌بوم کشور آسیب جدی وارد می‌کند، بنابراین، ما نیازمند تغییر سبک زندگی و بازنگری در نحوه بهره‌برداری از منابع آبی هستیم، به‌ویژه در مورد آب‌های سطحی که مستقیماً تحت تأثیر بارش‌های لحظه‌ای قرار دارند. در عین حال، مسائل دیگری نیز وجود دارد.
وی با ابراز نگرانی از اینکه امروز فرونشست به خانه و خیابان‌ها در کلان‌شهرها رسیده است، اظهار کرد: بر اساس مفاد سند ملی دانش بنیان امنیت غذایی و نقشه راه آب، باید میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی به نصف کاهش یابد. بی‌توجهی به این مهم عملا مدیریت فرونشست‌ها را غیرممکن می‌کند، در چنین شرایطی از دست رفتن آبخوان‌های مهم کشور سرعت گرفته است و لازم است که مدیریت و مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی به عنوان اصلی‌ترین مصرف‌کننده منابع آب زیرزمینی و نیز سایر بخش‌ها به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد.
به گفته وی وزارت نیرو در قالب طرح احیا و تعادل‌بخشی، سازگاری با کم‌آبی و مدیریت توامان آب و انرژی این مهم را در دستورکار خود قرار داده است. مدیریت منابع آبی، امری فرابخشی است و تاکنون نتیجه مورد انتظار و مطلوبی حاصل نشده است. بر این اساس همراهی وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، استانداری‌ها، سازمان برنامه و بودجه (به جهت تامین مالی)، دستگاه قضا و نیروی انتظامی و دیگر دستگاه‌ها لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
فرونشست زمین، یکی از پیامدهای برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، امروز به‌عنوان یک بحران جدی در بسیاری از مناطق ایران مطرح است. این پدیده که به زبان ساده به نشست تدریجی سطح زمین به دلیل تخلیه آب‌های زیرزمینی و کاهش حجم سفره‌های آب گفته می‌شود، تبعات گسترده و خطرناکی برای محیط زیست، زیرساخت‌ها و زندگی انسان‌ها به همراه دارد.
این موضوع باعث ترک‌خوردگی و تخریب ساختمان‌ها، پل‌ها، جاده‌ها، و شبکه‌های آبرسانی و فاضلاب می‌شود. این پدیده به‌ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران و اصفهان که تراکم سازه‌ها بالاست، خطرات بیشتری ایجاد می‌کند.
در مناطق کشاورزی، فرونشست زمین می‌تواند باعث از بین رفتن حاصلخیزی خاک و تخریب شبکه‌های آبیاری شود. زمین‌های فرونشسته دیگر قابلیت نگهداری آب را نداشته و کشاورزی در این مناطق دچار بحران می‌شود.
علاوه بر این کاهش دائمی ظرفیت آبخوان‌ها را نیز به دنمبال دارد، پس از نشست زمین، لایه‌های خاک فشرده شده و امکان ذخیره مجدد آب در سفره‌های زیرزمینی از بین می‌رود. این مسئله به کاهش دائمی منابع آبی منجر می‌شود.
فرونشست زمین به اکوسیستم طبیعی آسیب می‌زند. تغییر شکل زمین می‌تواند به تخریب زیستگاه‌های طبیعی، از جمله تالاب‌ها و رودخانه‌ها، منجر شود و تنوع زیستی را به خطر بیندازد. زمین‌های فرونشسته در برابر لرزش‌های زمین آسیب‌پذیرتر هستند. این وضعیت می‌تواند شدت و تأثیرات زلزله‌ها را افزایش دهد.
مصرف آب کشور دو برابر میزان منابع تجدیدپذیر
بر اساس آمار اعلام‌شده، ۱۲ استان کشور با کاهش ۵۰ تا ۹۱ درصدی بارش‌ها روبه‌رو هستند. تنها ۴۳ درصد از ظرفیت سدهای کشور پر است و در برخی مناطق مانند تهران، پرشدگی سدها به ۱۸ درصد رسیده است. این شرایط تأمین آب شرب و کشاورزی را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
این در شرایطی است که مصرف آب کشور دو برابر میزان منابع تجدیدپذیر است، در این شرایط چاره ای جز مدیریت مصرف و همراهی مشترکان وجود ندارد، ضمن اینکه لازم است بودجه مناسب به حوزه آب تخصیص یابد و نمایندگان مجلس و سازمان برنامه و بودجه در تدوین قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نگاه ویژه‌ای به این بخش داشته باشند.
راهکارهای کاهش فرونشست زمین
کاهش برداشت از منابع زیرزمینی از طریق بهینه‌سازی مصرف آب در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و شهری، استفاده از فناوری‌های بازیافت آب برای کاهش فشار بر منابع زیرزمینی، اطلاع‌رسانی درباره خطرات فرونشست و اهمیت حفاظت از منابع آبی و ایجاد شبکه‌های انتقال آب و استفاده از سدهای ذخیره‌ای برای کاهش اتکا به منابع زیرزمینی می تواند در گذر از این بحران اثر گذار باشد.
فرونشست زمین یک بحران پنهان اما بسیار خطرناک است که تأثیرات آن فراتر از آسیب‌های زیربنایی بوده و بر امنیت غذایی، منابع آبی و زیست‌بوم کشور تأثیر مستقیم دارد. برای مقابله با این پدیده، اقدام فوری و هماهنگی بین نهادهای دولتی و مشارکت مردم ضروری است.
انتهای پیام