یکی از آخرین خواسته‌های معمار استادیوم تختی چه بود؟

به گزارش ایسنا، جهانگیر درویش ـ طراح و معمار حرفه‌ای ـ در روزهای گذشته درگذشت. او هم دوره و هم‌نشینِ دیگر معماران سرشناسی همچون ایرج شهروز تهرانی، حبیبی، وزیری، محمد امین ـ داریوش ـ میر فندرسکی، یوسف شریعت‌زاده ایرج اعتصام (۱۳۰۹- ۱۴۰۱)، فرهاد احمدی (۱۳۲۹-۱۳۹۹) و ایرج کلانتری (۱۳۱۶-۱۴۰۱) بود. درویش متولد ۱۳۱۲ بود و در زمان درگذشت ۹۱ سال داشت. 

استادیوم سی هزار نفری تختی، ساختمان نمایندگی مرسدس بنز (تورین، ایتالیا ۱۳۴۱-۱۳۳۶)، ساختمان صدا و سیمای بندر عباس ـ کوچک ترین بنای طراحی شده توسط او ـ، ساختمان صداوسیمای شیراز، ساختمان صداوسیمای تهران، ساختمان صداوسیمای ارومیه، ساختمان صداوسیمای تبریز، مدرسه ایتالیایی مونتالتو، مرکز تفریحی فیم سیتی، و … از جمله آثار این طراح و معمار حرفه‌ای به شمار می‌آید. درویش از سوی بعضی پژوهشگران و هنرمندان این عرصه به عنوان معماری سازه‌گرا ـ عوامل سازه و پایدارنگهدارنده، مثل تیر و قوس در فرم معماری نقش اصلی دارند. ـ شناخته‌ شده است.

پدر او فارغ‌التحصیل حقوق بین‌الملل از کشور سوئیس و اصالتا اهل مازندران بود. سعد اللّه‌خان درویش از بزرگان جنبش جنگل و نماینده‌ میرزا کوچک‌خان جنگلی بود و به همین سبب نیز از کتابی با عنوان خاطرات «سعد الله خان درویش» به کوشش جهانگیر درویش به رشته تحریر درآمده است. سعدالله خان درویش به سبب مبارزات خود در ورامین ساکن شده بود و جهانگیر درویش نیز سال ۱۳۱۲ در همان شهر به دنیا آمد. او پس از مهاجرتِ خانواده‌اش به تهران دوران ابتدایی‌ را در مدرسه‌ی ادب و دوران دبیرستان را در مدرسه‌ البرز گذراند. او می‌گوید که علاقه‌اش به معماری از زمانِ تحصیل در کلاس ششم و اسکیس زدن‌هایش از دوران دبیرستان آغاز شد.

درویش در گفت‌وگویی در این زمینه تعریف کرده است که «به معماری علاقه داشتم و از زمانی که در کلاس ششم مشغول به تحصیل بودم، تابستان‌ پیش یک معمار کار می‌کردم که متاسفانه اسم معمار را به یاد ندارم. وقتی مشتری‌ها می‌آمدند من را صدا می‌کرد و می‌گفت: ایشان نقشه‌ها را کشیده‌اند و مشتری‌ها چون از نقشه‌ها خوششان می‌آمد به من انعام می‌دادند. از دبیرستان نیز شروع کردم به اسکیس زدن از ساختمان‌ها و هرآنچه می‌دیدم و مدتی نیز نزد پتگر رفتم تا بتوانم بهتر خط بکشم.»

او پروژه‌های معماری بسیاری در ایتالیا، آمریکا و ایران انجام داده است اما به گفته‌ خودش استادیوم «تختی» ـ فرح‌آبادِ سابق ـ امروز را با چنگ و دندان ساخته بود؛ استادیومی که بزرگترین سازه کابلی دنیا بود و درویش گفته بود طرحی که برای ورزشگاه تختی داده بر اساس فلسفه‌ای بوده که مدت‌ها بر آن کار کرده است؛ استقامت تحت اشکال مقاوم. 

انعطاف‌پذیری وزرشگاه تختی به نحوی است که می‌تواند حرکت کند. ساختمان استادیوم و تلویزیونی که من ساختم تا ۹ ریشتر می‌تواند در برابر زلزله مقاومت کند. بیشتر از این دیگر نمی‌توانستم کاری را انجام دهم که درباره آن فکر کرده باشم. حالا هم تنها خواسته من این است که این استادیوم را حفظ کنند زیرا می‌تواند بهترین بهره‌وری‌ها را بدهد.

به گفته او استقامت تحت اشکال مقاوم، مربوط به بیش از ۵۰ سال پیش است.

درویش درباره روندی که برای ساخت این استادیوم گذرانده است نیز گفته بود «خیالم از فلسفه‌ای که برای این ورزشگاه داشتم، راحت بود که می‌توانم آن را بسازم. به همین دلیل برای پیدا کردن پیمانکار به آلمان سفر کردم. یکی از بزرگترین پیمانکاران این کشور من را به شام دعوت کرد تا قانعم کند، این کار را انجام ندهم زیرا معتقد بود ساخت چنین سازه‌ای غیرممکن است و تلاش زیادی کرد تا نظر من را در این باره عوض کند. من هم گفتم درباره این موضوع بیشتر فکر می‌کنم اما در دلم به این فکر می‌کردم که حتما کسی را برای ساخت این پروژه پیدا می‌کنم. می‌دانستم که می‌توانم این کار را انجام دهم و فلسفه این سازه برای انجام این کار به من اطمینان خاطر می‌داد.»

او گفته بود که ساخت این ورزشگاه در آن زمان ۱۹۰ میلیون تومان هزینه داشت. درویش مسئول پروژه استادیوم «تختی» گفته بود «من تعارف ندارم و حرف‌هایم را رک و راست می‌گویم. تختی خاصیتی دارد که هیچکدام از استادیوم‌های دیگر ندارند. سه راه جدا برای جایگاه مخصوص ورزشکاران و مردم برای آن در نظر گرفته شد. حتی بازیکنان تیم‌های مختلف که از درهای شمال و جنوب می‌آیند، می‌توانند از طریق یک راه زیرزمینی تا زمانی که وارد زمین می‌شوند، یکدیگر را ملاقات نکنند. همچنین کسی که می‌خواهد وارد جایگاه ویژه تماشاگران شود، از طریق رَمپ پشت استادیوم و به وسیله هلی‌کوپتر از ارتفاع هشت‌ متر راهی برای رسیدن به جایگاه مخصوص نیز در نظرگرفته شده است. اما هیچ استادیومی را نمی‌توانید در ایران پیدا کنید که مردم برای خودشان در هر ساعتی تردد داشته باشند. زمانی که می‌خواهند شخصیتی را به استادیوم‌های دیگر دعوت کنند، مردم را اسیر می‌کنند تا آن شخصیت بتواند وارد جایگاه مخصوص شود.»

او در پاسخ به این سوال که استادیوم تختی تا چند ریشتر در برابر زلزله مقاوم است هم مهم ترین خواسته خود را نیز اینچنین بیان کرده بود «انعطاف پذیری آن به نحوی است که می‌تواند حرکت کند. ساختمان استادیوم و تلویزیونی که من ساختم تا ۹ ریشتر می‌تواند در برابر زلزله مقاومت کند. بیشتر از این دیگر نمی‌توانستم کاری را انجام دهم که درباره آن فکر کرده باشم. حالا هم تنها خواسته من این است که این استادیوم را حفظ کنند زیرا می‌تواند بهترین بهره‌وری‌ها را بدهد.»

بیشتر بخوانید

معمار استادیوم تختی کنار مجسمه سعدی چه می‌کند؟

جهانگیر درویش البته آثار شاخص دیگری را هم طراحی و مسئولیت معماری آن‌ها را بر عهده داشته است. از جمله دیگر آثاری که در ایران اجرا شده است می‌توان به ساختمان تولید معاونت سیما اشاره کرد. این اولین مرکز رادیو و تلویزیونی بود که در ایران طراحی شد. برنامه اولیه برای طراحی این بنا که به ساختمان ۱۱ طبقه هم مشهور است، به درخواست کارفرما در سه طبقه ارائه شد، با این حال درویش پس از بررسی چند ساله این سازه و توسعه آن در بازه زمانی ۱۰ ساله، بنایی با طبقات بیشتر، به همراه ساختمانی دیگر در کنار آن طراحی کرد. این دو ساختمان از داخل با یکدیگر در ارتباطند.

جهانگیر درویش در گفت‌وگویی با ایسنا تاکید کرده بود که «کار درست را فقط می‌شود با درستی انجام داد.» و او همچنان که گفته بود، طراحی‌های درست، کارهای درست و قابل استفاده برای سال‌ها از خود به جای گذاشته است. 

انتهای پیام