رکوردشکنی فقر مسکن در ایران؛ رفاه شهروندان پیش پای هزینه‌های سرسام آور مسکن سر بریده می‌شود
اقتصاد۲۴- در سال‌های اخیر، تامین مسکن به یکی از چالش‌های اصلی خانوارهای ایرانی تبدیل شده است. قیمت‌های سرسام‌آور ملک و اجاره‌بها، به‌خصوص در کلان‌شهر‌هایی مانند تهران، زندگی بسیاری از مردم را تحت فشار قرار داده است. رویای خانه‌دار شدن برای بسیاری از خانواده‌ها دور از دسترس به نظر می‌رسد و حتی اجاره‌نشینی نیز به یک هزینه سنگین ماهانه تبدیل شده است. در این میان، با افزایش پیوسته قیمت‌ها و نرخ تورم، سهم درآمد خانوارها که صرف مسکن می‌شود، بیشتر از گذشته شده و به یکی از مهمترین مسائل اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. اما پرسش اصلی این است که ایرانی‌ها چه مقدار از درآمدشان را صرف مالکیت یا اجاره مسکن می‌کنند؟
براساس گزارش مرکز آمار، سهم هزینه مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار شهری کشور در سال ۱۴۰۲ به ۴۲.۴ درصد رسیده است و بیشترین هزینه را برای خانوارها رقم زده است. این در حالی است که بر اساس شاخص‌های جهانی، خانوارهایی که سهم مسکن در سبد هزینه‌های آنها بیش از ۳۰ درصد باشد، دچار فقر مسکن هستند. به این ترتیب سهم هزینه مسکن خانوار شهری در سال ۱۴۰۲ در حدود ۱۲.۴ واحد درصد بیشتر از استاندارد جهانی است. معنای این امر آن است که هزینه‌های مسکن به قدری زیاد است که خانوار مجبور می‌شود سهم سایر بخش‌ها مانند خوراک، سلامت، آموزش و تفریحات را کم کند و در نتیجه سطح رفاه کاهش می‌یابد.
با بررسی سهم مسکن در سبد هزینه خانوار شهری طی سال‌های ۱۳۸۰ الی ۱۴۰۲ می‌توان مشاهده کرد که سهم هزینه مسکن از کل سبد هزینه خانوار از ۲۹.۲ درصد در سال ۱۳۸۰ به ۴۲.۴ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. خانوار های شهری در سال ۱۳۸۰ به طور میانگین ۸۹۲ هزار تومان برای مسکن هزینه کردند. این هزینه با رشد ۹۷۱۵ درصدی به ۸۷ میلیون و ۵۵۸ تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
هر دهک چقدر برای مسکن هزینه می‌کند؟
هزینه‌های مسکن در سبد هزینه‌ای خانوار شامل اجاره‌بها، آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی و سایر هزینه‌های منزل مسکونی می‌باشند. براساس داده‌های مرکز آمار، در سال ۱۴۰۲خانوارهای شهری در دهک هزینه‌ای اول به طور متوسط حدود ۲۶ میلیون تومان برای مسکن خود هزینه کرده‌اند. پس از آن، خانوارهای دهک هزینه‌ای دوم حدود ۳۸ میلیون تومان را صرف هزینه مسکن کرده‌اند. خانوارهای دهک هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود ۴۵ میلیون تومان برای مسکن هزینه کرده‌اند. خانوارهای دهک هزینه‌ای چهارم هزینه متوسطی معادل ۵۲ میلیون تومان در سال را جهت مسکن داشتند. همچنین، خانوارهای دهک‌های هزینه‌ای پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل ۶۲ میلیون تومان، ۷۰ میلیون تومان، ۷۹ میلیون تومان، ۹۶ میلیون تومان، ۱۳۹ میلیون تومان و ۲۶۴ میلیون تومان را صرف هزینه‌های مسکن در سال ۱۴۰۲ کرده‌اند.
در واقع، دهک هزینه‌ای دهم در سال گذشته ۹.۸ برابر دهک هزینه‌ای اول برای گروه مسکن هزینه کرده است. نمودار زیر متوسط هزینه مسکن خانوار شهری در دهک‌های هزینه‌ای در سال ۱۴۰۲ را نشان می‌دهد.
خانوارهای کم‌درآمد چقدر برای آب و برق خرج می‌کنند؟
خدمات آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی، و سایر هزینه‌های مربوط به نگهداری منزل می‌باشند. با توجه به تفاوت‌های اقتصادی و درآمدی میان خانوارها، میزان و سهم این هزینه‌ها در دهک‌های مختلف اقتصادی جامعه متفاوت است. بررسی دقیق این هزینه‌ها در دهک‌های مختلف، تصویری روشن‌تر از فشار اقتصادی بر خانوارهای کم‌درآمد و شرایط زندگی آنها ارائه می‌دهد.خانوارهای شهری در دهک اول به طور متوسط حدود ۱.۵ میلیون تومان برای هزینه آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی خود در سال ۱۴۰۲ صرف کرده‌اند. پس از آن، دهک‌های هزینه‌ای دوم حدود ۱.۹ میلیون تومان را صرف هزینه آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود ۲.۱ میلیون تومان برای آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی هزینه کرده‌اند.
دهک‌های هزینه‌ای چهارم، پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل ۲.۳ میلیون تومان، ۲.۴ میلیون تومان، ۲.۴ میلیون تومان، ۲.۶ میلیون تومان، ۲.۷ میلیون تومان ، ۳.۱ میلیون تومان و ۳.۵ میلیون تومان را برای هزینه‌های آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی در سال گذشته پرداخت کرده‌اند. بنابراین می‌توان گفت، دهک‌های هزینه‌ای دهم حدود ۲.۲ برابر دهک‌های هزینه‌ای اول برای آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی هزینه کرده‌اند. نمودار زیر نشان‌دهنده میزان هزینه متوسط آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی منزل مسکونی خانوار شهری در دهک‌های هزینه‌ای مختلف در سال ۱۴۰۲ می‌باشد.
کارگران ساده چقدر برای مسکن هزینه می‌کنند؟
خانوارهای شهری قرار گرفته در گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران با هزینه متوسطی معادل ۱۴۶ میلیون تومان بیشترین هزینه برای مسکن را در سال گذشته داشته و در جایگاه اول قرار گرفتند. بعد از آن، متخصصان علمی و فنی در سال گذشته به طور متوسط حدود ۱۳۲ میلیون تومان برای مسکن هزینه کرده‌اند و در جایگاه دوم قرار گرفتند.
کارمندان امور اداری و دفتری با پرداخت هزینه متوسط ۱۱۴ میلیون تومانی جهت هزینه مسکن خود در جایگاه سوم قرار گرفتند. تکنیسین‌ها و دستیاران، هزینه‌ای معادل ۹۸ میلیون تومان به طور میانگین برای مسکن پرداخت کردند و در جایگاه چهارم قرار گرفتند.
کارکنان خدماتی و فروشندگان با پرداخت هزینه متوسط ۸۲ میلیون تومانی برای مسکن، در جایگاه پنجم قرار گرفتند. صنعتگران و کارکنان مشاغل مربوطه هزینه‌ای معادل ۷۱ میلیون تومان به طور میانگین برای مسکن پرداخت کردند و در جایگاه ششم قرار گرفتند. خانوارهای شهری گروه‌های شغلی متصدیان، مونتاژکاران و رانندگان وسایل نقلیه، کارکنان ماهر کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری و کارگران ساده به ترتیب به طور متوسط حدود ۷۰ میلیون تومان، ۵۳ میلیون تومان و ۴۸ میلیون تومان برای مسکن خود در سال گذشته هزینه کرده‌اند.
همچنین می‌توان گفت، گروه شغلی قانون‌گذاران، مقامات عالی رتبه و مدیران ۳ برابر گروه شغلی کارگران ساده برای مسکن خود هزینه کرده‌اند. نمودار زیر متوسط هزینه مسکن خانوار شهری در گروه‌های شغلی مختلف سرپرست را در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد.
