شستا آماده توسعه سرمایه‌گذاری در آب و برق
سازمان تامین اجتماعی با راه‌اندازی شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، درصدد حفظ منابع بیمه‌گذاران و همچنین تامین منابع لازم برای انجام تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت است. راه‌اندازی هلدینگ انرژی از جمله اقدامات شستا در سال‌های اخیر است تا با سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، نقش سازنده‌ای در امر تولید، حفظ اشتغال و نیروی کار ایفا کرده و علاوه بر ایجاد رقابت در عرصه انرژی به توسعه سرمایه بازنشستگان بپردازد. هلدینگ انرژی تامین شستا دی‌ماه سال ۹۳ با هدف اولیه مدیریت دارایی‌های واگذارشده به سازمان تامین اجتماعی در حوزه نیروگاهی، آغاز به کار کرد. ماموریت هلدینگ انرژی در ساخت و مدیریت نیروگاه‌های تولید برق متعارف، تجدیدپذیر بادی و خورشیدی و همچنین بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع، به‌ویژه ممیزی انرژی و بازیافت حرارت در صنایع انرژی‌بر، از جمله تولید سیمان و فولاد تعریف شده است. همچنین تامین آب و مدیریت پساب‌های صنعتی به‌ویژه آب‌شیرین‌کن و تصفیه‌خانه نیز از دیگر ماموریت‌های هلدینگ انرژی است. هلدینگ انرژی حدود ۳ درصد از برق کشور را تامین می‌کند و علاوه بر این مدیریت انرژی را نیز به عهده دارد و این آمار برای مجموعه‌ای چندوجهی نظیر شستا مطلوب بوده و چشم‌انداز خوبی را برای آینده ترسیم می‌کند. در همین راستا با کوروش نفیعی مدیرعامل هلدینگ انرژی تامین به گفت‌وگو نشسته‌ایم که مشروح آن در زیر می‌آید:
چه جایگاهی برای حوزه انرژی متصور هستید و چه ضرورتی باعث توجه شستا به این حوزه شده است؟
انرژی موضوع حساس و پرچالشی است که در کشورهای مختلف از جهات گوناگون از جمله حفظ و نگهداری منابع انرژی، کاهش آلودگی، بهبود و بهینه‌سازی سیستم‌های انرژی به آن توجه می‌شود. در ایران به دلیل وفور منابع انرژی فسیلی، وجود مراجع متعدد تصمیم‌گیری و تخصیص یارانه انرژی، تاکنون توجه شایانی به این موضوع نشده، از همین رو شاهد هدررفت انرژی در بخش‌های مختلف مصرف هستیم. هرچند از زمان تدوین برنامه سوم توسعه کشور تاکنون و به‌ویژه در دهه اخیر و در راستای اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها، اقداماتی در بخش‌های دولتی رخ داده است، اما این اقدامات در حوزه‌های مرتبط برق، آب و انرژی یکسان و هماهنگ صورت نگرفته و بعضا نیز متوقف شده است.
در حوزه برق اصلاح تعرفه‌های خرید و فروش برق از اقداماتی است که توسط وزارت نیرو و در راستای بهبود ساختار رخ داده است. همچنین مصوبات مختلف توسط وزارت نیرو در خصوص تنظیم تعرفه‌های خرید تضمینی برق غیریکسان برای منابع تولید مختلف و با لحاظ دوره‌های۱۰ و ۲۰ ساله برای انواع انرژی‌های تجدیدپذیر و خاص (شامل زیست‌توده، بازیافت حرارت و توربواکسپندر) از دیگر اقدامات انجام شده در این حوزه است. همچنین توسعه و ترویج مشارکت بخش غیردولتی از طریق مبادله قراردادهای بلندمدت خرید تضمینی برق، تهیه و تنظیم تعرفه متفاوت خرید برق از منابع انرژی تجدیدپذیر و خاص با انعقاد قراردادهای بلندمدت، هدفمند شدن پرداخت یارانه انرژی و اصلاح و واقعی شدن نرخ انرژی برای مصرف‌کنندگان و توسعه احکام در راستای مشارکت بخش غیردولتی در برنامه ششم توسعه کشور از دیگر اقدامات انجام‌شده است که به حوزه مشارکت بخش غیردولتی افق تازه‌ای بخشیده است.
سازمان تامین اجتماعی و شستا به دلیل ضرورت حضور پایدار در سرمایه‌گذاری منابع در اختیار برای حفظ ذخایر بیمه‌گذاران، به این موضوعات توجه ویژه ای دارند تا امکان مدیریت و بهره‌برداری بهینه از فرصت‌های پیش‌رو را در اختیار داشته باشند.
نیروگاه‌های واگذارشده به شستا چه ویژگی‌هایی دارند؟ آیا در این واگذاری‌ها چالش‌هایی داشتید؟
نیروگاه‌های بزرگ تحت پوشش هلدینگ انرژی در قالب رد دیون دولت به سازمان تامین اجتماعی واگذار شده و در اختیار این هلدینگ قرار دارند تا با ساماندهی و اصلاح ساختار، اداره و مدیریت شوند. این نیروگاه‌ها شامل نیروگاه بخاری طوس (چهار واحد بخار با ظرفیت کل ۶۰۰ مگاوات)، نیروگاه حرارتی تبریز (دو واحد بخاری و دو واحد گازی با ظرفیت کل ۸۰۰ مگاوات) و نیروگاه گازی خلیج‌فارس (۶ واحد گازی با ظرفیت کل ۹۹۰ مگاوات) می‌شود که مجموعا ظرفیت اسمی بیش از ۲۳۰۰ مگاوات را برای تولید برق ایجاد می‌کنند.
قابل ذکر است که سهم سازمان تامین اجتماعی در نیروگاه تبریز ۳۵/ ۳۶ درصد بوده و مابقی متعلق به صندوق بازنشستگی کشوری است. عمده این واگذاری‌ها (به جز نیروگاه خلیج‌فارس) به صورت دارایی بوده و در قالب سهام شرکت منتقل نشده‌اند. از این رو، اولین اقدامی که باید پس از این گونه واگذاری‌ها توسط مالک جدید پیگیری شود، ساماندهی آنها در قالب یک شرکت سهامی است. به عبارت دیگر، سازمان خصوصی‌سازی به دلایل مختلف (از جمله تسریع در امر واگذاری یا استمهال بدهی‌های دولت)، به عنوان متولی امور واگذاری اموال و دارایی‌های دولت، اکثر نیروگاه‌ها را به صورت دارایی و در قالب مزایده یا رد دیون واگذار کرد؛ بنابراین این نیروگاه‌ها فاقد هرگونه صورت‌‌های مالی و ساختار شرکتی است و همین مساله نیز مشکلات متعددی را برای اداره مناسب این قبیل دارایی‌ها، برای سازمان خصوصی‌سازی و هم مالک جدید ایجاد کرده است.
مصرف‌کنندگان عمده انرژی در شرکت‌های زیرمجموعه شستا (سازمان تامین اجتماعی) را می‌توان به سه حوزه سیمان، فولاد و نفت و گاز تقسیم کرد. هرچند میزان سهم شستا در این شرکت‌ها (که بخشی بورسی و بخشی غیربورسی هستند) متغیر بوده و به این دلیل میزان مصرف انرژی و تقاضای مصرفی آنها نیز متغیر است، اما بررسی ظرفیت و مکان جغرافیایی آنها، اطلاعات مفیدی را در اختیارمان قرار می‌دهد. نیاز مصرف صنایع تحت پوشش شستا بالغ بر هزار مگاوات برآورد می‌شود که بیشتر تمرکز آن بر سه ناحیه مرکز، شمال شرق و جنوب کشور است و به عبارت دیگر، به نیروگاه‌های تحت پوشش بسیار نزدیک هستند.
هلدینگ انرژی پس از تحویل این نیروگاه‌ها، چه اقداماتی را انجام داده است؟
ساماندهی وضعیت اموال و دارایی‌های واگذار شده در قالب شرکت مالک، ساماندهی سهام ترجیحی کارکنان مشمول و اختصاص سهام آنها از طریق ایجاد شرکتی که اموال و دارایی واگذار شده در آن قرار گرفته باشد، انعقاد قرارداد خرید برق با شرکت مدیریت شبکه برق ایران برای فروش برق در بازار برق از طریق معرفی شرکت مالک نیروگاه (اموال و دارایی واگذارشده)، اخذ/ تمدید مجوزهای قانونی فعالیت نیروگاه (پروانه تولید، پروانه بهره‌برداری و …) از وزارت نیرو و نهادهای تابعه توسط مالک نیروگاه و همچنین ساماندهی وضعیت شرکت مدیریت تولید برق نیروگاه (وضعیت سهام شرکت و قراردادهای بهره‌برداری)، حسابرسی درآمدها و هزینه‌های ناشی از اداره اموال و دارایی‌های واگذارشده در دوره زمانی مابین عقد قرارداد واگذاری و تحویل دارایی‌ها به مالک جدید و ساماندهی وضعیت تعمیرات اساسی و اقدام برای برنامه‌ریزی تعمیرات آتی نیروگاه از اهم اقدامات انجام‌شده و در دست انجام است. در صنعت برق و برای بخش نیروگاهی، تفکیک وظایف مدیریت بهره‌برداری (در قالب شرکت‌های مدیریت تولید برق) از مالکیت دارایی (در قالب شرکت‌های برق منطقه‌ای) پیش از این و طی برنامه سوم توسعه کشور صورت گرفته است که بالطبع در خصوص نیروگاه‌های واگذار شده به سازمان تامین اجتماعی نیز این اتفاق رخ داده است.
هلدینگ انرژی در خصوص توجه به سایر انرژی‌ها و بهینه‌سازی مصرف انرژی چه اقداماتی انجام داده است؟
در این دوره تلاش شده تا ظرفیت‌های موجود بررسی شده و چنانچه طرح‌هایی وجود دارند که از حاشیه سود مناسب برخوردارند، در آنها مشارکت داشته باشیم. بنابراین فعالیت هلدینگ انرژی بر استفاده از ظرفیت قراردادهای BOO و BOT و PPA که در مجموعه وزارت نیرو برای تولید آب و برق (چه نیروگاه‌های مقیاس کوچک و چه نیروگاه‌های تجدیدپذیر) لحاظ شده، متمرکز شد. در این راستا، هم اکنون مجوز دو نیروگاه بادی هر یک با ظرفیت ۵۰ مگاوات در خراسان جنوبی و دو نیروگاه خورشیدی هر یک با ظرفیت ۱۰ مگاوات در استان‌های یزد و سیستان و همچنین یک مولد مقیاس‌کوچک ۲۵ مگاواتی در استان سمنان اخذ شده است که در این میان، طرح‌های خورشیدی اردکان یزد و مقیاس کوچک سمنان در قالب شرکت پروژه در دست انجام هستند. از سوی دیگر، در حوزه تولید آب شیرین و تصفیه فاضلاب و پساب صنعتی نیز تلاش شد تا با حضور در مناقصات وزارت نیرو، در طرح‌هایی که از نرخ بازده معقول و منطقی برخوردار هستند، مشارکت صورت گیرد.
هلدینگ انرژی هم‌اکنون یک طرح آب شیرین کن ۳هزار مترمکعب در روز در منطقه گرگان هرمزگان در دست اجرا دارد. در حوزه خدمات مهندسی انرژی با هدف افزایش هم‌افزایی در زیرمجموعه شستا، طرح‌های مختلفی طی دوره فعالیت هلدینگ انرژی مدنظر قرار گرفت و با حمایت مدیریت مجموعه‌ها برخی از این طرح‌ها به سرانجام رسید که از جمله مهم‌ترین پروژه‌های انجام شده می‌توان به کاهش مصرف توان راکتیو کارخانه چوکا از طریق احداث بانک‌های خازنی اشاره کرد که موجب حذف هزینه توان راکتیو این کارخانه شد.
قراردادهای خرید و فروش برق در شرکت‌های صنعتی زیرمجموعه افزایش هم‌افزایی درون‌گروهی را درپی دارد. این قراردادها چه هستند و چه منافعی برای شرکت‌های زیرمجموعه شستا دارند؟
در بازار برق فعلی شرکت مدیریت شبکه برق ایران به نمایندگی از شرکت‌های برق منطقه‌ای و شرکت‌های توزیع برق کشور، تنها خریدار برق تولیدی کلیه نیروگاه‌های موجود (شامل دولتی و خصوصی) هستند. استفاده از راهکار قراردادهای دوجانبه برق و بورس انرژی می‌تواند به این انحصار پایان دهد و مصرف‌کننده برق را مستقیما با تولیدکننده برق در ارتباط خرید و فروش قرار دهد. از نیمه سال گذشته، مبادله قرارداد میان شرکت‌های تولیدکننده برق و مصرف‌کنندگان عمده برق با نرخ‌های ترانزیت جدید مجاز شد و به این ترتیب این امکان فراهم شد تا شرکت‌های زیرمجموعه شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) بتوانند با شرکت‌های تولیدکننده برق زیرمجموعه، وارد مذاکره برای خرید برق شوند. با حمایت مدیرعامل شستا و پیگیری‌های هلدینگ انرژی شستا، مذاکره روی مبادله بیش از ۵۰۰ مگاوات برق اجرایی شد.
این اقدام نقش موثری در کاهش هزینه تامین برق برای شرکت‌های زیرمجموعه و بالطبع افزایش سودآوری شرکت‌های فوق داشت. هرچند نیاز مصرف شرکت‌های زیرمجموعه شستا بیش از این مقدار برآورد می شود، اما این حجم مبادله قرارداد مربوط به کل ظرفیت کارخانه‌ها با دیماند مصرفی بیش از ۵ مگاوات است که مطابق قوانین و مقررات وزارت نیرو، می‌تواند توسط قراردادهای دوجانبه برق یا از طریق بورس انرژی تامین شود. در حال حاضر بالغ بر ۳۴۰ مگاوات قرارداد خرید / فروش برق بین شرکت‌های صنعتی زیرمجموعه شستا با نیروگاه‌های هلدینگ انرژی مبادله شده و بالغ بر ۱۵۰ مگاوات نیز در شرف اخذ الحاقیه انشعاب و امضای قرارداد مبادله دوجانبه برق هستند.
چشم‌انداز هلدینگ انرژی شستا در خصوص برنامه‌های آتی چیست؟
در حال حاضر اهمیت انرژی بسیار زیاد است و شفافیت و واقعی شدن قیمت نیز باعث افزایش سرمایه می‌شود به طوری که ما می‌توانیم وارد فضای مشارکت در سرمایه و مشارکت عمومی شده و سرمایه ذی‌نفعان خودمان را توسعه دهیم. هلدینگ انرژی در نظر دارد به منظور توسعه زیرساخت خود فعالیت‌ها را بیش از پیش شفاف کرده و آنها را در منظر سرمایه‌گذاران اصلی سازمان تامین اجتماعی قرار دهد و با ورود به بورس زمینه رشد سرمایه‌های ذی‌نفعان اصلی سازمان تامین اجتماعی را افرایش دهد. در همین حال هلدینگ انرژی برای مشارکت در پروژه‌های تولید آب و برق و تصفیه آب ظرفیت و آمادگی دارد و می‌تواند در این خصوص خدمات اجرایی موثری را عهده‌دار شود.
منبع: دنیای اقتصاد