شناسایی و رتبه بندی استان‌های محروم براساس شاخص‌های صنعتی، معدنی و تجاری
توسعه یکپارچه از موضوعات مهم برنامه‌ریزی منطقه‌ای و از پیش‌نیازهای مهم توسعه پایدار انسانی محسوب می‌شود که بر توازن شرایط زندگی و جنبه‌های مختلف توسعه برای تمامی مردم یک کشور تاکید می‌نماید. در این راستا برای توسعه متعادل مناطق، نخست باید وضع موجود مناطق مختلف از نظر سطح توسعه بررسی و تحلیل شود. براین اساس و با توجه به محدودیت‌های منابع مناسب است در گام اول توسعه مناطق محروم مدنظر قرار گیرد. بررسی و شناخت واقعی از وضع موجود و سطح برخورداری مناطق از اولویت‌های اساسی این بخش است.
رتبه‌بندی استان‌های محروم کشور با توجه به سطح توسعه‌یافتگی صنعتی، معدنی و تجاری براساس شاخص‌های اشتغال بخش صنعت، معدن و تجارت استان (نفر)، تعداد بنگاه صنعتی و معدنی استان، سهم اشتغال صنعتی و معدنی استان از کل کشور (درصد)، سهم ارزش افزوده صنعتی و معدنی، سهم تعداد بنگاه صنعتی و معدنی استان از کل کشور (درصد)، تعداد بنگاه‌های راکد صنعتی و معدنی، تعداد شهرک و ناحیه صنعتی، جمعیت، نرخ بیکاری و نرخ مشارکت استان به شرح جدول (۱) است.
جدول (۱): رتبه‌بندی استان‌های کشور به لحاظ محرومیت شاخص‌های صنعتی، معدنی و تجاری
نمودار (۱): شاخص تعداد بنگاه و اشتغال به تفکیک استان‌ها
نکات کلیدی:
بر اساس وضعیت شاخص‌های صنعتی، معدنی و تجاری استان‌های کشور را می توان به سه دسته محروم (نظیر کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و ..) کمتر برخودار (نظیر همدان، هرمزگان و کرمانشاه و …) و برخوردار (نظیر اصفهان، تهران و …) دسته بندی کرد.
برای دسته اول (و البته دسته دوم) لازم است طرح‌های کلان صنعتی، معدنی و تجاری در نظر گرفته شود؛ بطوریکه سرمایه گذاری با محوریت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، برنامه ریزی و حمایت شود.
اهم چالش‌های مناطق محروم و کمتربرخوردار صنعتی، معدنی و تجاری شامل گرایش کمتر به‌سرمایه‌گذاری صنعتی، ضعف زیرساخت‌های مواصلاتی، محدودیت انرژی، محدودیت خدمات پشتیبان تولید و تجارت، محدودیت نیروی انسانی ماهر و سنتی بودن بازارها، عدم ارتباطات زنجیره‌ای صنایع است. همچنین اهم مزیت‌ها و پتاسیل‌های صنعتی، معدنی و تجاری مناطق محروم و کمتربرخوردار شامل وجود منابع معدنی، نزدیکی به بازار صادراتی کشورهای همسایه، امکان بهره‌مندی از مشوق‌های مالی و مالیاتی و دسترسی به زمین‌های مناسب برای توسعه فعالیت‌های صنعتی، معدنی و تجاری است.
سیاست‌های پیشنهای برای توسعه صنعتی، معدنی و تجاری به تفکیک مناطق محروم، کمتر برخوردار و برخوردار به شرح ذیل است:
